Podstawa prawna:
- Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 roku Prawo oświatowe (Dz.U. z 2021 r., poz. 1082 ze zm.),
- Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 26 lipca 2016 roku w sprawie grup środków spożywczych przeznaczonych do sprzedaży dzieciom i młodzieży w jednostkach systemu oświaty oraz wymagań, jaki muszą spełniać środki spożywcze stosowane w ramach żywienia zbiorowego dzieci i młodzieży w tych jednostkach (Dz.U. z 2016 r. poz. 1154),
- - Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 1169/2011 z dnia 25 października 2006 r. w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności, zmiany rozporządzeń Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1924/2011 nr 1925/2006 oraz uchylenia dyrektywy Komisji 84/250/EWG, dyrektywy Rady 90/496/EWG, dyrektywy Komisji 1999/10/WE, dyrektywy 2000/13/WE Parlamentu Europejskiego i Rady, dyrektyw Komisji 2002/67/WE i 2008/5/WE oraz rozporządzenia Komisji (WE) nr 608/2004 (Dz.U. UE L z 2011 r. L 304/18 z 22.11.2011 r.),
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia23 grudnia 2014 r. w sprawie znakowania poszczególnych rodzajów środków spożywczych (Dz.U. z 2015 r. poz. 29 ze zm.).
Jeszcze przed wejściem w życie prawa oświatowego orzecznictwo sądów administracyjnych podkreślało, że zapewnienie posiłków dzieciom w wieku przedszkolnych jest koniecznością. Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 7 lipca 2009 r. (I OSK 1450/08) stwierdził, że "
(...) organizowanie stołówki szkolnej nie jest obowiązkowe, natomiast organizowanie wyżywienia w przedszkolach jest konieczne ze względu na wiek pozostawianych tam dzieci".Zapewnienie posiłków wszystkim dzieciom nie jest równoznaczne z indywidualizacją żywienia, indywidualizacją nie tyle ze względu na preferencje smakowe dzieci, lecz z powodu alergii, deficytów rozwojowych czy przebytych chorób. Czy przedszkole ma obowiązek dostosować się do tego rodzaju potrzeb?
Rodzaje środków spożywczych.
Rodzaje środków spożywczych oferowanych dzieciom określone zostały w Rozporządzeniu MZ z dnia 26 lipca 2016 r. w sprawie grup środków spożywczych przeznaczonych do sprzedaży dzieciom i młodzieży w jednostkach systemu oświaty oraz wymagań, jakie muszą spełniać środki spożywcze stosowane w ramach żywienia zbiorowego dzieci i młodzieży w tych jednostkach, które w paragrafie 2 mówi, że środki spożywcze stosowane w ramach żywienia zbiorowego dzieci i młodzieży w jednostkach systemu oświaty muszą spełniać odpowiednie wymagania dla danej grupy wiekowej, wynikające z aktualnych norm żywienia dla populacji polskiej. Środki spożywcze dobiera się w taki sposób, aby:
- na całodzienne żywienie składały się środki spożywcze pochodzące z różnych grup środków spożywczych,
- posiłki (śniadanie, obiad, kolacja) zawierały produkty z następujących grup środków spożywczych: produkty zbożowe lub ziemniaki, warzywa lub owoce, mleko lub produkty mleczne, mięso, ryby, jaja, orzechy, nasiona roślin strączkowych i inne nasiona oraz tłuszcze,
- zupy, sosy oraz potrawy sporządzane były z naturalnych składników, bez użycia koncentratów spożywczych, z wyłączeniem koncentratów z naturalnych składników,
- od poniedziałku do piątku były podawane nie więcej niż dwie porcje potrawy smażonej, przy czym do smażenia używany jest olej roślinny rafinowany o zawartości kwasów jednonienasyconych powyżej 50% i zawartości kwasów wielonienasyconych powyżej 40%,
- napoje przygotowywane na miejscu zawierały nie więcej niż 10g cukru w 250 ml produktu gotowego do spożycia,
- każdego dnia były podawane:
a) co najmniej dwie porcje mleka lub produktów mlecznych,
b) co najmniej jedna porcja z grupy: mięso, jaja, orzechy, nasiona roślin strączkowych,
c) warzywa lub owoce w każdym posiłku,
d) co najmniej jedna porcja produktów zbożowych w śniadaniu, obiedzie oraz kolacji,
- w żywieniu całodziennym było podawane przynajmniej pięć porcji warzyw lub owoców,
- co najmniej raz w tygodniu była podawana porcja ryby.
Rozporządzenie nie zawiera żadnych innych norm dotyczących żywienia w jednostkach organizacyjnych systemu oświaty, wskazując dodatkowo jedynie produkty, które mogą być w tych jednostkach sprzedawane. Co za tym idzie, Rozporządzenie nie przewiduje różnych grup produktów dla różnych grup odbiorców. Jeżeli więc indywidualizacja żywienia może w ogóle nastąpić, to wyłącznie w ramach rozwiązań przyjętych w każdym przedszkolu. Na jakiej podstawie jednak przedszkole może ewentualnie zbierać informacje o szczególnych potrzebach żywieniowych dzieci?
Zbieranie informacji o potrzebach żywieniowych.
Regulacja art. 155 Prawa oświatowego wskazuje, że w celu zapewnienia dziecku podczas pobytu w publicznym przedszkolu, oddziale przedszkolnym w publicznej szkole podstawowej, publicznej innej formie wychowania przedszkolnego odpowiedniej opieki, odżywiania oraz metod opiekuńczo -wychowawczych, rodzic dziecka przekazuje dyrektorowi przedszkola uznane przez niego za istotne dane o stanie zdrowia, stosowanej diecie i rozwoju psychofizycznym dziecka. Przepis ten daje podstawę prawną do zbierania przez przedszkole informacji o diecie dziecka. Niemniej jest to jedynie prawo, ponieważ wyraźnie stanowi on, że rodzic przekazuje dyrektorowi wyłącznie te informacje , które sam uznaje za istotne. Jeżeli np. rodzic nie przekaże placówce informacji o alergiach pokarmowych, a w szczególności o tych alergiach, które mogą być groźne dla zdrowia i życia dziecka, wówczas będzie to miało dla placówki istotne znaczenie i konsekwencje. Zadaniem przedszkole jest bowiem dbanie o bezpieczeństwo wychowanków, którego nie będzie w stanie w pełni wykonać, jeżeli nie będzie dysponować kluczowymi informacjami. W przypadku wystąpienia reakcji alergicznej na pożywienie, o której rodzic wiedział, ale nie poinformował przedszkola, nie sposób stawiać dyrektorowi jednostki jakichkolwiek zarzutów. Ważne jest w tym wypadku, aby przedszkole dopełniło wszelkiej staranności w zakresie uzyskania informacji o dziecku, a dowód na to, że tak faktycznie jest, stanowić będzie np. wypełniona przez rodzica pisemna informacja o stanie zdrowia dziecka, diecie i rozwoju psychofizycznym. Regulacji art 155 Prawa oświatowego nie jest wyłącznie podstawą do zbierania informacji o dziecku, musi bowiem skutkować koniecznością dostosowania się do specyficznych wymagań tego dziecka.
Oczywiście nie można pod tym względem popadać w przesadę. Dieta nie oznacza dostosowania się do smakowych wymagań dziecka, ale raczej do potrzeb wynikających z uwarunkować medycznych. Z taką samą powagą należy traktować dostarczane przez rodziców zalecenia lekarskie, jeżeli wynika z nich obowiązek indywidualizacji żywienia dziecka.Informacje o alergenach.
Warto też zwrócić uwagę na Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 1169/2011 z dnia 25 października 2016 roku w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności. Wynika z niego bowiem obowiązek informowania o alergenach występujących w oferowanej żywności. Motyw 24 Preambuły wskazuje, że niektóre składniki lub inne substancje bądź produkty, takie jak substancje pomocnicze w przetwórstwie, stosowane w produkcji środków spożywczych i pozostające w nich po zakończeniu procesu produkcyjnego, mogą powodować alergie lub reakcje nietolerancji u niektórych osób, przy czym niektóre z tych alergii lub reakcje nietolerancji mogą stanowić zagrożenie dla ich zdrowia. Ważne jest więc, aby podawać informacje na temat obecności dodatków do żywności, substancji pomocniczych w przetwórstwie i innych substancji lub produktów, w których przypadku naukowo dowiedziono, że mogą powodować alergie lub reakcje nietolerancji, aby umożliwić konsumentom, szczególnie osobom cierpiącym na alergie lub nietolerancje pokarmowe, dokonywanie świadomych i bezpiecznych dla nich wyborów.
Wykonaniem tego Rozporządzenia w prawie krajowym jest Rozporządzenie MRiRW z dnia 23 grudnia 2014 r. w sprawie znakowania poszczególnych rodzajów środków spożywczych.
Rodzice powinni mieć dostęp do jadłospisu wraz z informacją o składnikach potraw oferowanych wychowankom.